Uczciwość na pokaz

Kamery w publicznych miejscach, radary na drogach, dziennikarze szukający dziury w całym - nauka dostarczyła kolejnego dowodu, że te wszystkie przedsięwzięcia, które nie zawsze cieszą się naszą aprobatą, mają głęboki sens. Oddziałują prewencyjnie, zapobiegając wyjściu na wierzch ciemnej strony natury człowieka.


Dowodem na to jest rezultat eksperymentu przeprowadzonego przez dr Melissę Bateson oraz jej zespół z Uniwersytetu Newcastle w Wielkiej Brytanii. Choć był prosty w swojej formie, zaskoczył samych badaczy. Wynik ich pracy został opublikowany w ostatnim numerze pisma "Biology Letters".

W eksperymencie nieświadomie udział wzięli inni pracownicy brytyjskiego uniwersytetu. Został on bowiem przeprowadzony w tzw. biurowym pokoju kawowym, w którym można odpocząć i napić się ciepłych napojów. To ile i czy w ogóle się za nie zapłaci, wrzucając pieniążek do specjalnego pojemnika, zależało tylko od samych pracowników.

Doktor Bateson postanowiła sprawdzić, co zadecydowało o ich uczciwości. W tym celu przez dziesięć tygodni nad cennikiem napojów wywieszane były odpowiednie plakaty. Jedne z nich miały wymowę neutralną i przedstawiały kwiaty. Inne twarz człowieka - a dokładnie jego oczy - na przemian kobiet i mężczyzn. Niewielkich rozmiarów portret został umieszczony na wysokości wzroku korzystających z pokoju. Pod koniec każdego tygodnia, a więc kiedy zmieniano plakat, podliczano należność, jaka za wypite napoje znalazła się w pojemniku.

- Okazało się, że w tygodniach, w czasie których obok cennika znajdował się wizerunek ludzkich oczu, ilość pieniędzy była prawie trzykrotnie wyższa - o wyniku eksperymentu mówi Melissa Bateson.

Skąd ten wynik? Według brytyjskiej psycholog, pracownicy biorący udział w eksperymencie mieli poczucie, że są obserwowani przez innego człowieka, stąd przywiązywali większą wagę do swojego zachowania. Dlaczego? Wynika to z ludzkiej potrzeby zaspokajania własnych interesów, konkretnie zaś z potrzeby bycia postrzeganym przez innych jako osoby uczciwe.

Nie jest to oczywiście pierwszy tego rodzaju eksperyment. Jak podkreślają naukowcy, waga tego właśnie kryje się w fakcie, że sposób zachowania się ludzi i wydawania przez nich pieniędzy zaobserwowano w naturalnym środowisku. Teraz ma być on powtórzony w innych publicznych miejscach, np. tam, gdzie prowadzona jest sprzedaż biletów komunikacji miejskiej. Dr Bateson wierzy bowiem, że idąc tym tropem odnajdzie klucz do zahamowania rozmaitych antyspołecznych zachowań.