9 kwietnia zaproponowaliśmy lekturę na niedzielny wieczór o piractwie sieciowym, które zabija twórców i wogóle przemysł rozrywkowy. Tekst wywołał burzliwą dyskusję, która nawet przeniosła się na nasze forum, przy czym tam dotyczyła raczej tego, kto mówi, a nie co mówi. Dziś, w sobotni wieczór, proponujemy polemikę do tamtego artykułu. Jeśli przez "piractwo" rozumieć korzystanie bez zezwolenia z cudzej twórczości, to jest to bez wątpienia poważny problem wymagający rozwiązania. Jednak sieci peer-to-peer (p2p) pozwalające internautom wymieniać się plikami mogą też być wykorzystywane legalnie, z korzyścią dla twórców. Łatwo o tym zapomnieć, gdy myśli się o nich wyłącznie jako o "gniazdach pirackich".

Wymiana w sieci p2p to wyjątkowo efektywna i tania dystrybucja dóbr kultury. Dziś odbywa się ona zazwyczaj ze szkodą dla twórców i komercyjnych dystrybutorów. Nie oznacza to jednak, że jedynym wyjściem jest rozwiązanie siłowe zmierzające do likwidacji tej wymiany. Alternatywą jest wypracowanie uczciwych i nieszkodliwych sposobów korzystania z p2p. Niestety, nie będzie to możliwe, dopóki będziemy snuć najczarniejsze scenariusze związane z pojawieniem się nowych technologii.

"Wszyscy ściągamy [muzykę] z internetu. Nikt jej nie kupuje, artyści nie mają z czego żyć, nie nagrywają więc nowych płyt. Muzyka przestaje powstawać" - mówi w tekście reportażu Tomasz Szladowski ze sklepu iPlay. Trzy miesiące temu Roman Gutek mówił o zabijaniu kina w Polsce przez piractwo internetowe. Oskarżanie nowych technologii o kryzys i zmierzch kultury (a także wiele innych nieszczęść) ma długą tradycję. W 1906 r. amerykański dyrygent i kompozytor John Philip Sousa wieszczył "upadek amerykańskiej muzyki i gustów muzycznych" oraz "zanik strun głosowych w procesie ewolucji". Winna była pianola - mechaniczne urządzenie odtwarzające muzykę, daleki przodek adaptera, odtwarzacza CD czy iPoda.

Prawnicy (również ci cytowani w reportażu) nie są zgodni w kwestii, czy używanie sieci p2p jest nielegalne. Niemniej w dyskusjach publicznych wymiana plików jest traktowana jako przestępstwo - kradzież cudzej własności. Zakłada się przy tym, że każde ściągnięcie szkodzi właścicielowi utworu, gdyż powoduje spadek sprzedaży płyty muzycznej czy filmu. Takie szkody czynią oczywiście wymianę internetową niemoralną. Jednak wielu badaczy tego problemu sugeruje, że między ściąganiem i sprzedażą nie ma żadnego związku, a nawet twierdzi, że wymiana plików prowadzi do... wzrostu sprzedaży.

Felix Oberholzer z Uniwersytetu Harvarda i Koleman Strumpf z Uniwersytetu Północnej Karoliny porównali sprzedaż na płytach i wymianę w sieciach p2p tych samych utworów i nie wykryli wpływu internetu na sprzedaż muzyki. David Blackburn z Uniwersytetu Harvarda na podstawie swych badań stwierdził, że na wymianie internetowej tracą największe gwiazdy, ale zyskują artyści mniej znani. Zdaniem firmy Jupiter Research w 2002 r. osoby intensywnie ściągające utwory z sieci wydały więcej na zakup muzyki. Badania Międzynarodowej Federacji Branży Fonograficznej (IFPI) wykazują jednak związek odwrotny.

Michael Geist, profesor prawa na uniwersytecie w Ottawie, wykazał, że Kanadyjskie Stowarzyszenie Przemysłu Nagraniowego (CRIA), nagłaśniając kwestię strat spowodowanych spadkiem sprzedaży, nie wspomniało o opłatach pobieranych od czystych nośników i urządzeń nagrywających. Jak wyliczył Geist, opłaty te z nawiązką wyrównują twórcom ewentualne straty.

Zyski producentów i dystrybutorów nie zależą jedynie od skali wymiany w sieci p2p. Przewodniczący IFPI John Kennedy tłumaczy spadek sprzedaży muzyki na płytach kompaktowych nie tylko "piractwem cyfrowym i fizycznym", ale również "konkurencją ze strony innych form rozrywki oraz rosnącymi wydatkami na zakup muzyki online lub do telefonów komórkowych". Jak informuje "The Economist", z wewnętrznych badań wykonanych przez jedną z wielkich wytwórni muzycznych wynika, że sieci p2p są odpowiedzialne co najwyżej za jedną trzecią spadku sprzedaży.

Badacz mediów Mark Pesce słusznie zauważa, że telewizja nauczyła odbiorców, iż kultura dostępna jest za darmo. Łatwo się zapomina o płaconym raz na rok, zresztą niezbyt wysokim abonamencie. Podobnie traktujemy internet - po zapłaceniu abonamentu mamy poczucie, że wolno nam również korzystać ze wszystkiego, do czego mamy dostęp. Celem telewidzów jest jedynie intensywne konsumowanie kultury - i to samo czynią ściągający z sieci internauci. Dlatego - pisze Pesce - winą za zaistniałą sytuację należy obarczać nie odbiorców, lecz przestarzały przemysł rozrywkowy niezdolny do zmian.

Problem, jakim dla przemysłu rozrywkowego są sieci p2p, można rozwiązać siłowo. "Kartel praw autorskich" - jak Dan Gillmor nazywa największe wytwórnie muzyczne i studia filmowe - jest w stanie ukrócić "piractwo" za pomocą coraz ostrzejszych przepisów i zabezpieczeń technicznych (tzw. systemów DRM). Jednak takie ograniczenia często utrudniają konsumentom korzystanie z utworu, a fala procesów sądowych wytaczanych użytkownikom p2p budzi tyleż strach, co niechęć.

Cory Doctorow, sławny pisarz science fiction młodego pokolenia i działacz na rzecz reformy reżimu własności intelektualnej, od kilku lat równocześnie wydaje swe książki drukiem i udostępnia je w internecie za darmo. Książki drukowane sprzedają się świetnie nie tylko dzięki talentowi Doctorowa, ale też popularności, jaką przyniosły mu darmowe wersje cyfrowe. Pisarka Mercedes Lackey twierdzi, że nagły, trzykrotny wzrost zysków ze sprzedaży jej książek napisanych 15 lat temu zbiegł się w czasie z udostępnieniem ich przez wydawcę w internecie za darmo. Robert Sankowski pisze o brytyjskim zespole Arctic Monkeys: "Utwory grupy nie musiały ukazywać się na singlach, nie musiały pojawiać się w radiu. Wystarczyło, że sam zespół udostępnił je fanom, a ci zrobili resztę, wymieniając się nimi za pośrednictwem sieci" ("Gazeta" z 30 stycznia br.). W Polsce udał się eksperyment Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, które wydając drukiem "Wolną kulturę" Lawrence'a Lessiga, zarazem umieściły tę książkę w internecie. Książka sprzedaje się dobrze mimo tysięcy dokonanych ściągnięć.